Wespazjan Kochowski -- poeta, historyk

Urodził się na początku 1633 roku w Gaju (Sandomierskie), jako syn Jana, sekretarza królewskiego, i Zofii Janowskiej. Nauki pobierał w Szkołach Nowodworskich w Krakowie (1646-1648); nie wiadomo natomiast czy studiował również w Akademii Krakowskiej. Wcześnie zaczął pisać fraszki, głównie okolicznościowe i biograficzne. W roku 1651 bił się pod Beresteczkiem, następnie uczestniczył w wyprawie żwanieckiej (1653), moskiewskiej (1654), w wojnie szwedzkiej (pod komendą Czarnieckiego) i w ekspedycji na Węgry przeciw Rakoczemu. Pamięć utraconego wówczas brata Seweryna uczcił cyklem pięciu trenów. W 1658 ożenił się z Marianną Misiowską i osiadł w Gaju, skąd w 1563, po podziale majątku z bratem Janem, przeniósł się do wsi Goleniowy w ówczesnym powiecie lelowskim (Krakowskie). Brał udział w rokoszu 1666 i w bitwie pod Mątwami. Lubomirskiemu poświęcił poemat Kamień świadectwa wielkiego w Koronie Polskiej senatora niewinności (1668). W tym samym roku ukazał się Różaniec Najświętszej Panny Maryjej. W 1669 jako poseł na sejm elekcyjny poparł w kilku wierszowanych broszurach Michała Korybuta. W roku 1670 pracował w kancelarii koronnej, a w 1671 otrzymał stanowisko podżupnika wielickiego. W 1673 roku został wybrany sędzią skarbowym z powiatu lelowskiego, zaś w latach 1682-1692 piastował urząd generalnego poborcy podymnego. W 1674 roku Kochowski opublikował swoje pierwsze wielkie dzieło pt. "Niepróżnujące próżnowanie" zawierające liryki ułożone w zgodzie z Horacym i późniejszą praktyką europejską, tzn. w cztery księgi i epodon oraz dwie księgi epigramatów. Pisał w nim o państwie, opiewając jego triumfy, ale i piętnując słabości. Poeta radował się z sukcesów Rzeczypospolitej i opłakiwał klęski narodowe. Po śmierci pierwszej żony (ok. 1677) ożenił się powtórnie z Magdaleną z Frezerów (1680). Wespazjan Kochowski pisał także pieśni sielskie, w których zachwycał się pięknem swoich stron rodzinnych. Oprócz nich jest wiele pieśni wesołych, żartobliwych, będących wyrazem pogody ducha poety. Z upływem czasu jednak Kochowski stawał się człowiekiem coraz bardziej poważnym i religijnym, co znalazło oddźwięk w jego utworach. Zaprzestał wówczas pisania żartobliwych pieśni i fraszek, a zaczął tworzyć wiersze pobożne na cześć Chrystusa i Marii Panny. Wkrótce ogłosił drukiem dwa nowe poematy religijne - "Chrystus cierpiący", opłakujący mękę Zbawiciela, oraz "Ogród panieński pod sznur Pisma świętego... wymierzony", objaśniający rozmaite tytuły Matki Bożej (1681 r.). Przez lata Kochowski pracował również nad historią ojczyzny, tj. "Rocznikami" (Annalium Poloniae ab obitu Vladislai IV Climacteres), w których dzieje Polski od czasów Jana II Kazimierza i Michała Korybuta Wiśniowieckiego ujął w siedmioletnie okresy (klimaktery). Tomy I-III ukazały się w latach 1683-1698. Jan III Sobieski mianował wkrótce poetę historykiem uprzywilejowanym (historiographus privilegiatus) i jako historiograf królewski wziął on udział w odsieczy wiedeńskiej, z której sporządził sprawozdanie - Commentarius belli adversus Turcas ("Pamiętnik wojny przeciw Turkom", 1684). W tym samym roku wydał także wierszowany diariusz "Dzieło Boskie albo Pieśni Wiednia wybawionego", w którym opisał wiktorię wiedeńską. Ukoronowaniem poetyckiej drogi Kochowskiego był wydany w roku 1685 poemat Psalmodia polska. Przedmiotem psalmów patriotyczno-religijnych są rozmyślania nad Polską i jej dziejami, nie nad własnym życiem poety. Wierzy on mocno w to, że Polacy to naród wybrany przez Boga, którym Bóg w szczególny sposób się opiekuje. Polska u Kochowskiego to przedmurze chrześcijaństwa, a król Jan III Sobieski - obrońca wiary katolickiej. Twórczość Kochowskiego dotyczy głównie tematyki historycznej i religijnej. W jego utworach pełno jest troski o losy Rzeczypospolitej, a także chwały dla Boga i Marii Panny. Kochowski gorąco bowiem kochał Ojczyznę i chętnie przelewał dla niej własną krew. Wespazjan Kochowski zmarł 6 czerwca 1700 roku w Krakowie.