Zbigniew Morsztyn - biografia

Urodzony około roku 1627 w średniozamożnej rodzinie ariańskiej, osiadłej na Podgórzu. Był synem Jerzego Morsztyna i Katarzyny Stano. Po śmierci matki, od 1647 r. jego macochą była Anna z Kępińskich. Pochodził z rodu poetów. Jego krewnymi byli m. in.: Hieronim Morsztyn, Jan Andrzej Morsztyn, Stanisław Morsztyn oraz Wacław Potocki (mąż stryjecznej siostry).
Lata młodości Zbigniewa Morsztyna nie są bliżej znane. Nie wiadomo, czy poprzestał na wykształceniu odebranym w ariańskiej szkole działającej po upadku Akademii Rakowskiej na Podgórzu, nie odnaleziono bowiem śladów studiów zagranicznych przyszłego poety. Przypuszcza się, że przed rokiem 1648 Morsztyn związał się z litewskim dworem Radziwiłłów birżańskich. Zyskał zaufanie Janusza i Bogusława Radziwiłłów. U boku księcia Bogusława walczył w bitwie pod Beresteczkiem w czerwcu 1651 roku. Trzy miesiące później znalazł się w Kijowie zajętym przez wojska litewskie pod dowództwem hetmana Janusza Radziwiłła. W służbie u księcia Janusza pozostawał do końca roku 1652.
W roku 1653 uczestniczył w wyprawie żwanieckiej walcząc w szeregach Bogusława Radziwiłła. Wtedy powstały prawdopodobnie pierwsze wiersze poety: Do Imci Pana Huryna.. oraz Lament Hospodarowej Imci Wołoskiej. Na początku 1654 r. Zbigniew Morsztyn wypoczywał w Dojlidach, majątku dzierżawionym od Radziwiłłów przez jego kuzyna - Samuela Mierzeńskiego. W sierpniu, w okresie najazdu szwedzkiego podpisał akt poddania się królowi Karolowi Gustawowi, ale wkrótce przeszedł do oddziałów z nim walczących. W bitwie pod Tyńcem 11 października 1655 został wzięty przez Szwedów do niewoli i więziony w Krakowie.
Po 1660, kiedy nakazano arianom porzucenie wiary lub opuszczenie Polski, ponownie usiłował schronić się w posiadłościach Radziwiłłów na Podlasiu, ale wraz z rokiem 1662 został zmuszony osiedlić się w Prusach Książęcych, gdzie dowodził tamtejszym arianom. Po śmierci księcia Bogusława Radziwiłła opiekował się jego córką Ludwiką Karoliną Radziwiłłówną i zarządzał jej dobrami, odbywając liczne podróże do Rzeczpospolitej. Jako rezydent majątku Rudówka, spotykał się z licznymi arianami, wśród których niemałą grupę stanowili pisarze.
W roku 1671, w skutek wojennych doświadczeń opublikował „Pieśń w ucisku”, wyraz solidarności z krzywdzonymi współbraćmi w wierze. Sławna „Wiktoryja nad Turkam”i (1674) opiewa zwycięstwo pod Chocimiem 1673. Około 1675 powstał zbiór „Wierszy polskich”, który wszedł w skład antologii „Wirydarz poetycki „ J.T. Trembeckiego, opublikowany przez A. Brücknera (tom 1-2, 1910-1911). 1676-1680 powstał jego autorski projekt - zbiór „Muza domowa” ukończony około 1683roku, nie wydany za życia poety, opublikowany (tom 1-2, 1954) w serii Biblioteki Narodowej pt. Wybór wierszy (1975). Choć obracał się w kręgu dworskim, pisywał w duchu ziemiańskim. Opisywał wojny (zwłaszcza ich ciemne strony), opiewał odsiecz wiedeńską, sławił wiejskie życie, zastanawiał się nad życiem, podkreślał potrzebę tolerancji, wyśmiewał ludzkie wady, wspominał swe rozterki miłosne, w cyklu Emblematów rozważał cytaty z Biblii. Przystępując do pracy nad nową wersją „Emblematów” Zbigniew Morsztyn porzucił zamiar edycji wczesnej wersji, na co zanosiło się w roku 1675. Druga wersja „Emblematów” Morsztyna, ukończona prawdopodobnie w roku 1679, dedykowana jest Katarzynie z Sobieskich Radziwiłłowej. Zbigniew Morsztyn zmarł 13 grudnia 1689 w Królewcu.